|
- ථෙරවාද බුද්ධාගමේ නිර්වාණය හෙවත් නිබ්බාන යනු අධ්‍යාත්මික පුහුණුවේ අවසාන ඉලක්කයයි: බුද්ධත්වය සහ දුකෙහි අවසානයයි.
- නිර්වාණය "නිවීම" යනුවෙන් පරිවර්තනය කරන අතර ලෝභ, ද්වේෂ සහ අවිද්‍යාව යන ක්ලේශයන් නිවීම සංකේතවත් කරන අතර බොහෝ විට උපත සහ මරණය නැවැත්වීම නියෝජනය කරයි.
- බුදුන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත්වීමෙන් පසු සිය මංගල දේශනයේදී මෙම යෙදුම හඳුන්වා දෙන ලදී. සැලකිය යුතු කරුණක් නම්, තුන්වන ආර්ය සත්‍යය, නිරෝධ සත්‍යය, සාමාන්‍යයෙන් දුක්ඛ ලෙස හඳුන්වන මානසික සහ කායික දුක් වේදනා සම්පූර්ණයෙන්ම නැවැත්වීමයි.
නිබ්බාන ථෙරවාදී බුදුදහමේ අවසාන අභිලාෂය නියෝජනය කරයි, එය සම්පූර්ණ විමුක්තිය සංකේතවත් කරයි. නිවනේ ස්වභාවය පිළිබඳව ස්වභාවික කුතුහලයක් ඇති වුවද, ථෙරවාදී දෘෂ්ටිකෝණයකින්, නිවන් අවබෝධ කර ගැනීමේදී කෙනෙකු ලබන පරිවර්තනය අවබෝධ කර ගැනීම එහි ආවේනික ස්වභාවය අවබෝධ කර ගැනීමට වඩා වැදගත් ලෙස සැලකේ. පුද්ගලයෙකුට පිපාසය ඇති වූ විට, ජලයෙහි වැදගත්කම පවතින්නේ එහි රසායනික සංයුතියේ නොව පිපාසය සංසිඳුවා ගැනීමේ හැකියාවයි. එසේම, දුක් විඳින කෙනෙකුට, නිවනෙහි වැදගත්කම මූලික වශයෙන් එහි ස්වභාවය නොව, සාක්ෂාත් කර ගැනීමේදී දුක නිවා දැමීමේ හැකියාවයි. නිබ්බාන යන්නෙහි වචනාර්ථයෙන් අදහස් වන්නේ ගින්නක් වැනි "නිවී යාම" සහ "සිසිල් කිරීම" යන්නයි. මනසට අදාළව, එයින් අදහස් කරන්නේ ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ යන ත්‍රිවිධ දුක්ඛ මූලයන් නිවීමයි. බුදුන් වහන්සේ මෙම පදය තෝරා ගැනීම සඳහා සුප්‍රසිද්ධ ගින්න පිළිබඳ වූ දේශනාවේ ඉදිරිපත් කර ඇති නිරූපණ සමඟ සමීපව සම්බන්ධ වේ. මෙම දේශනයේදී උන්වහන්සේ මෙසේ ප්‍රකාශ කළේය: 'සියල්ල ඇවිලේ; ඇස දැවෙනවා; ආකෘති දැවෙන; දෘෂ්‍ය විඥානය දැවේ.." කන දැවේ.." නහය දැවේ.." දිව දැවේ.." ඇඟ දැවේ.." සිත දැවේ. ඒවා ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහයෙන් ඇවිළෙනවා' (මහාවග්ගපාළි).
නිවන යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ සංසාරය නැවැත්වීමයි. සාමාන්‍ය දුර්මතයට පටහැනිව, නිවන හෝ සංසාර යන දෙකම භෞතික පිහිටීමකට යොමු නොවේ. නිවන් දැකීමට එක් ස්ථානයක සිට තවත් ස්ථානයකට සංක්‍රමණය වීම ඇතුළත් නොවේ. බුදුන් වහන්සේ සඳහා, සංසාරය නියෝජනය කරන්නේ ඇලීමෙන් දුක් උපදවන චක්‍රීය ක්‍රියාවලිය වන අතර එමඟින් තවදුරටත් ඇලීම දිගටම පවතිනු ඇත. මෙම ස්වයංපෝෂිත චක්‍රය උන්වහන්සේගේ අවබෝධයට අනුව ජීවිත කාලය පුරාවටම, පුනරුත්පත්තියට හේතු නිසා, සුළඟින් එක් නිවසකින් තවත් නිවසකට ගින්නක් පැතිරෙනවාක් මෙන් අඛණ්ඩව පවතී. ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ සමඟ බැඳුණු ඇලීම සම්පූර්ණයෙන් නිරුද්ධ වූ විට නිවන අවබෝධ වේ.
සමහර පසුකාලීන බෞද්ධ සම්ප්‍රදායන් නිර්වාණය සංසාරයට සමාන කරයි, නමුත් ඔවුන් මෙම පද වලට මුල්ම බෞද්ධ ඉගැන්වීම් වලින් තේරුම් ගත් ඒවාට වඩා වෙනස් අර්ථයන් ආරෝපණය කළ හැකිය. ථෙරවාද ධර්මයේ දී සංසාරය නිවනට සමාන කළ නොහැක' එසේත් නැතිනම් මිටි මිටක් විවෘත අතකට සමාන කළ නොහැක, නැතහොත් දැවෙන ගිනි අඟුරු අල්ලාගෙන සිටීම එය මුදා හැරීමට සමාන නොවේ. බුදුන් වහන්සේ සඳහා, නිබ්බාන යනු අවසාන නිදහස සහ පිබිදීම සංකේතවත් කරන බැවින්, පැහැදිලිවම ධනාත්මක අර්ථයන් ගෙන ගියේය.' ඔහු මෙම රාජ්‍යය විස්තර කිරීමට විවිධ රූපක ද යොදා ගත් අතර, එය 'ප්‍රීතිමත්, ආරක්ෂිත, පිරිසිදු, දිවයින, සෙවණ, වරාය, සරණ සහ අවසාන' ලෙස සඳහන් කළේය.
|
